Burzliwe dzieje Ziemi Kłodzkiej


Kiedy patrzymy na mapę Ziemi Kłodzkiej i jej czeskich okolic, rzuca się w oczy powikłany przebieg granicy, która nie pokrywa się z naturalnymi granicami jednostek fizjograficznych. Np. Broumowszczyzna i polska część Gór Stołowych stanowią jedną całość. Granica polsko-czeska nie przebiega doliną dzielącą góry Orlickie i Bystrzyckie, pozostawiając nam skrawek tych pierwszych, a pasma wychodzące ze zwornika na Śnieżniku maja też różną przynależność państwową. Nie wszyscy jednak wiedzą, że na przebieg dzisiejszych granic miały wpływ wydarzenia sprzed stuleci.

Oto skrótowe i uproszczone kalendarium dziejów Ziemi Kłodzkiej

To na razie jakaś partyzancka wersja rojąca się od błędów! I za dużo jest tu poprzepisywane z innych źródeł, ale wkrótce się poprawię!
Z RĄK DO RĄK W POMROCE DZIEJÓW
X w. Pierwsze wzmianki źródłowe o terenach Ziemi Kłodzkiej, a i to dotyczące raczej całego Śląska - sam obszar Kłodzczyzny był za mały. Można parzyjąć, że ówcześnie obszar Ziemi Kłodzkiej był bardziej zgodny z granicami fizjograficznymi - obejmował m.in. jeszcze obszar Broumova.

koniec X w. Ziemia Kłodzka prawdopodobnie należy do Sławnikowiczów z rodu Przemyślidów

995 - 1038 Ziemia Kłodzka prawdopodobnie leżała w granicach państwa Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II

1038 - 1050 Brzetysław I, książę czeski zagarnia Ziemię Kłodzką wraz z całym Śląskiem

1050 - 1093 Kłodzczyzna w rękach polskich po odebraniu tych ziem przez Kazimierza Odnowiciela

1093 Ziemia Kłodzka ponownie przechodzi w ręce czeskie po najeździe Brzetysława II na Śląsk

W KRÓLESTWIE CZESKIM
1132 - 1137 wojna polsko-czeska. Spory terytorialne zakończył tymczasowo zjazd w Kłodzku w 1137 r. Przypieczętował on przynależność Ziemi Kłodzkiej do Czech, natomiast Śląsk pozostał przy Polsce. Choć do 1348 r. Śląsk pozostawał terytorium spornym i na razie należał do Polski, to od zjazdu w Kłodzku do 1526 Ziemia Kłodzka praktycznie cały czas należy do Czech (z krótkimi przerwami, o których niżej). Ziemia Kłodzka została też włączona do diecezji praskiej. ;

1260 - Przemysław Otokar II odłącza od prowincji kłodzkiej obszar Broumova, który przekazuje tamtejszemu klasztorowi benedyktynów. To początek kształtowania się dzisiejszych granic.

1278 - 1290 Ziemią Kłodzką włada książę wrocławski Henryk IV Probus, po otrzymaiu jej od Rudolfa Habsburga jako zadośćuczynienie za nieuzyskanie opieki nad potomkiem i wdową po Przemyśle Ottokarze II. Przed śmiercią Ziemię Kłodzką przekazał testamentem ponownie królowi Czech Władysławowi II. Uczynił też biskupa wrocławskiego udzielnym księciem Ziemi Nysko-Otmuchowskiej. Tak powstało biskupie księstwo nysko-otmuchowskie.

1327 do 1341 (1335?) Ziemia Kłodzka należy do Henryka VI Wrocławskiego przekazana mu dożywotnio przez Jana Luksemburskiego jako zadośćuczynienie za ustępstwa (dynastyczne) wobec wrocławian.

1348 na mocy traktatu namysłowskiego Kazimierz Wielki zrzeka się praw do Śląska, w zamian za co Karol IV - król Czech i późniejszy cesarz niemiecki - zrzeka się pretensji do korony polskiej. Jednak w administracji kościelnej, Śląsk nadal podlega arcybiskupstwu w Gnieźnie. Prowadzi to to dalszego rozluźnienia związków Ziemi Kłodzkiej (należącej do diecezji praskiej od 1137 r.) ze Śląskiem.

1459 utworzenie Hrabstwa Kłodzkiego. Formalnie istniało ono do 1945 r.

1477 ostateczne włączono do Hrabstwa Kłodzkiego Nahod, Homole i ziemie z nim związane.

1491 Henryk Starszy, syn Jerzego z Podiebradów ostatecznie sprzedaje Broumowszczyznę klasztorowi z Broumova, co oznacza definitywne oderwanie jej od Ziemi Kłodzkiej.

1515 Władysław Jagiellończyk zawiera układ „o przeżycie” z Habsburgami. Jak się okazało, miał on doniosłe znaczenie dla przyszłości kłodzczyzny.

W PAŃSTWIE HABSBURGÓW
1526 po bezpotomnej śmierci Ludwika Jagiellończyka (syna Władysława Jagiellończyka) w bitwie pod Mohaczem, Hrabstwo Kłodzkie wraz z całym Śląskiem przechodzi pod panowanie Habsburgów. Odtąd do 1740 r. Hrabstwo Kłodzkie oraz cały Śląsk znajdują się pod wpływem austriackim i w orbicie kultury niemieckiej.

1589 dokonano ostatniej, znaczącej zmiany granic Hrabstwa Kłodzkiego przesuwając ją na pł.-zach. z grzbietu Gór Bystrzyckich w dolinę Orlicy.

W KRÓLESTWIE PRUS I PAŃSTWIE NIEMIECKIM
1740 - 1742 I wojna śląska. (1741 przegrana przez Austrię bitwa pod Małujowicami k/Brzegu). Na mocy pokoju we Wrocławiu w 1742 r. Ziemia Kłodzka wraz z większością Śląska przechodzi w ręce Prus.

1744 - 1745 II wojna śląska; pokój w Dreźnie potwierdza stan wcześniejszy.

1756 - 1763 III wojna śląska (część zmagań wojny siedmioletniej). 1760 - jedyne zdobycie twierdzy kłodzkiej szturmem przez Austriaków, którzy od lipca 1760 do końca wojny pozostają panami całego Hrabstwa Kłodzkiego. Pokój w Hubertsburgu (15 lutego 1763): Prusy przypieczętowują swoje panowanie na Śląsku, w tym w Hrabstwie Kłodzkim.

1778-1779 Wojna o sukcesję bawarską (zwana też „wojną kartoflaną”) utwierdza panowanie Prus w Hrabstwie Kłodzkim, ale ziemie te są zniszczone i splądrowane jak po wojnie siedmioletniej.

1791 Ponowne zaostrzenie stosunków prusko-austriackich. Choć tym razem do wojny nie doszło, to zaowocowało budową szeregu forcików-strażnic wzdłuż granicy. Ich nikłe resztki możemy oglądać do dziś. Królewska wizytacja robót budowlanych, za którą nastąpiły odwiedziny wielu znanych osobistości przyczyniła się pośrednio do powstania czegoś na kształ turystyki, szczególnie w Górach Stołowych. Franc Pabel pierwszym ఼licencjonowanym” przewodnikiem.

1806 - 1807 Prusy wypowiedziały wojnę Francji i szybko tego pożałowały: pod koniec 1806 r. na przeważającym obszarze Śląska panowały już oddziały francuskie. Hrabstwo kłodzkie stanowiło jedno z centrów pruskiego oporu do czerwca 1807 r. Twierdze: kłodzka i srebrnogórska skapitulowały po zaciętych walkach, lecz zanim zostały przejęte przez Francuzów doszło do zawieszenia broni, a potem do kończącego wojnę pokoju w Tylży (7 VII 1807). Spłatę wysokich kontrybucji nałożonych na państwo pruskie miały gwarantować francuskie garnizony pozostawione m.in. na Śląsku do grudnia 1808 r.

1813 Wojska rosyjskie w Hrabstwie Kłodzkim, nie zapisują się wdzięcznie w pamięci mieszkańców kłodzczyzny

1815 Kongres Wiedeński nie zmienia statusu Ziemi Kłodzkiej

1871 Hrabstwo Kłodzkie i większa część Śląska w obrębie Niemiec zjednoczonych pod przewodnictwem Prus.

Listopad 1938 układ monachijski: zajęcie czeskich Sudetów przez Niemcy (Zaolzia przez Polskę). Marzec 1939 Likwidacja Czechosłowacji, utworzenie protektoratu Czech i Moraw. Nie zmienia to statusu hrabstwa kłodzkiego, które już wcześniej należało do Niemiec.

W POWOJENNEJ POLSCE
1945 ustalenie granic politycznych między Polską a Czechosłowacją na linii granicznej między Czechosłowacją a Niemcami wg stanu sprzed najazdu niemieckiego w 1938 r. Roszczenia Czechosłowacji m.in. do Ziemi Kłodzkiej, które ówczesny rząd Polski był nawet skłonny częściowo uwzględnić, ale pod warunkiem terytorialnych ustępstw Czechów na Zaolziu. Ostatecznie do zmiany granic jednak nie doszło. Napięcie w stosunkach Polsko-Czeskich trwało formalnie do 1947 r., kiedy podpisano układ o przyjaźni i współpracy, jednak bez ustaleń co do granic.

1945 - 1947 akcja wysiedleńcza Niemców sudeckich m.in. z terenów kłodzczyzny i napływ osadników polskich, w sporej części z utraconych przez Polskę terenów wschodnich. Ludność napływająca z terenów nizinnych nie jest przygotowana do gospodarowania w trudnych, górskich warunkach. Restrykcje związane z bliskością granicy nie sprzyjają osadnicwu i rozwojowi turystyki. Stosunkowo szybko wznawiają działalność największe kłodzkie uzdrowiska: Kudowa, Duszniki, Polanica, Lądek.

1945 - 1990 Ziemia Kłodzka dzieli formalne wzloty i faktyczne upadki planowej gospodarki socjalistycznej. Nie powiodły się żadne próby zahamowania procesu wyludniania się przede wszystkim wyżej położonych wsi i odpływu ludności do większych ośrodków przemysłowych.

1947 - 1990 Polskę i Czechosłowację, formalnie kraje zaprzyjaźnione dzieli pilnie strzeżona granica. Nie sprzyja to oczywiście rozwojowi turystyki, a różne pasy konwencji turystycznej itp., to tylko namiastki normalności.

1970 - 1990 Klęska ekologiczna w Sudetach dotyka także Ziemię Kłodzką. Gradacja wskaźnicy modrzewianeczki, a po niej kornika drukarza i in. gatunków wylesia szereg szczytowych partii gór okalających Kotlinę Kłodzką. Próby ponownego zalesienia trwają do dziś i nie zawsze są skuteczne.

1980 - 1981 Okres „Solidarności” na Ziemi Kłodzkiej upływa mniej burzliwie z powodu braku wielkich zakładów przemysłowych.

1981 - 1989 Stan wojenny i późniejszy schyłkowy okres socjalizmu

1990 - Po zmianach ustrojowych w Polsce i Czechosłowacji pojawia się szansa na wznowienie żywych niegdyś więzi międzygranicznych. To, że w nowych warunkach nie odżyły dawne spory i animozje polsko-czeskie jest wielką zasługą pierszych rządów III Rzeczypospolitej i Republiki Czeskiej, a także społeczności i władz lokalnych po obu stronach granicy.