1895–1975

PROFESOR  BOLESŁAW  ŚWIĘTOCHOWSKI

WYBITNY  POLSKI  UCZONY  XX  WIEKU

Na podstawie dokumentów, publikacji i wspomnień opracowała Maria Radomska

przy współudziale Alicji Gawrońskiej-Kuleszy, Zdzisława Goneta i Lesława Zimnego

(Fragmenta Agronomica 3/2005)

Spis treści

Wstęp ........................................................................................................................................... 6

Podziękowania .............................................................................................................................7

 

DZIEJE ŻYCIA

     Życiorys (Bolesław Świętochowski) .........................................................................................8

 

I. WIELE MIEJSC – WIELE DRÓG  (LATA 1895–1945)................................................................10

1. Młodość, studia, praktyki rolnicze i służba wojskowa ..............................................................10

2. Od asystenta do doktora nauk rolniczych.................................................................................11

3. W Państwowej Stacji Doświadczalnej Uprawy Tytoniu w Piadykach .......................................13

4. W Zakładzie Doświadczalnym Uprawy Torfowisk w Sarnach...................................................15

−        Z kart historii..................................................................................................................... 18

−        Warunki pracy w ZDUT................................................................................................... 20

−        Słowa Profesora............................................................................................................... 22

−        Tematyka badań............................................................................................................... 24

5. Rok 1933: Venia legendi na SGGW..................................................................................... 26

6. Na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej w Dublanach.............................. 30

−        Geneza Wydziału.............................................................................................................. 33

−        Wydział Rolniczo-Lasowy................................................................................................ 35

−        Kierownik Katedry Ogólnej i Szczegółowej Uprawy Roślin.............................................37

7. Lata II wojny światowej i ekspatriacja do PRL...................................................................... 39

 

II. WROCŁAW – UCZELNIA I INSTYTUTY (LATA 1945–1975)..............................................42

1. Z Poznania do Wrocławia...................................................................................................... 43

2. Kierownik Katedry Uniwersytetu i Politechniki oraz Wyższej Szkoły Rolniczej

we Wrocławiu.........................................................................................................................45

−        Baza Katedry i RZD Swojec............................................................................................ 47

−        Pracownicy Katedry w latach 1945–1965........................................................................ 50

−        Dydaktyka....................................................................................................................... 51

−        Nauczyciel akademicki..................................................................................................... 53

−        Podróże służbowe............................................................................................................ 54

3. Działalność w instytutach rolniczych – PINGW i IUNG.......................................................... 56

−        Bolesław Świętochowski w rolniczych instytutach naukowych (Zdzisław Gonet)............ 59

−        Współpracownicy z IUNG o Profesorze........................................................................... 62

4. Profesor na emeryturze (1965–1975)..................................................................................... 64

5. „Nie było 6 grudnia 1975 roku czarnej flagi nad Uczelnią ...”............................................... 66

 

WKŁAD DO NAUKI POLSKIEJ

I. OSIĄGNIĘCIA NAUKOWE............................................................................................... 67

II. OGÓLNA UPRAWA ROLI I ROŚLIN – NOWA DYSCYPLINA NAUK ROLNICZYCH 72

1.Współczesne znaczenie ogólnej uprawy roli i roślin........................................................74

2. Prace habilitacyjne rozwijające tematykę zawartą w podręcznikach Profesora..............75

III. WKŁAD W ROZWÓJ KADRY NAUKOWEJ................................................................. 77

1. Doktoraty....................................................................................................................... 79

2. Habilitacje.......................................................................................................................80

IV. KONFERENCJE, SYMPOZJA, ZJAZDY NAUKOWE................................................... 82

                           

DOKTORATY HONORIS CAUSA I JUBILEUSZ 50-LECIA PRACY

I. DOKTORAT  H.C.  WSR W OLSZTYNIE – 1963 ............................................................ 84

        1.Przemówienie prof. dr. hab. Witolda Niewiadomskiego ............................................... 85

II. DOKTORAT  H.C.  SGGW W WARSZAWIE – 1966 ......................................................87

        1. Przemówienie prof. dr. Mieczysława Bireckiego...........................................................88

        2. Słowa Profesora...............................................................................................................89

III. JUBILEUSZ 50-LECIA DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ – 1967 .....................................90

        1. Przemówienie docenta dr. hab. Bronisława Jabłońskiego..............................................91

        2. Przebieg uroczystości (Maria Radomska)......................................................................94

        3. Wystąpienie prof. dr hab. Witolda Niewiadomskiego .................................................. 95

        4. Słowa Jubilata............................................................................................................... 98

                                    

PROFESOR W OCZACH INNYCH 

I. PUBLIKACJE  I  OFICJALNE WYPOWIEDZI .....................................................................99

1. Wniosek o Order Sztandaru Pracy I Klasy (1968 r.) ........................................................101
2. Wspomnienia pośmiertne (1976 r.) ...................................................................................103
3. Referaty o Profesorze (1978–1986) .................................................................................105
4. Teksty z różnych źródeł i wystąpienia (1993–2005) ..........................................................108

II. WSPOMNIENIA O PROFESORZE ...................................................................................112

1. Od Dublan do ostatnich lat we Wrocławiu (Natalia Balicka)............................................114
2. Wspomnienie o prof. B. Świętochowskim w okresie okupacji w Dublanach (1942-1943) i po wojnie (Stanisława Piestrakiewicz-Czaplińslka).......................................................................118
3. Poznałam Profesora w Poznaniu (Anna Jelinowska)........................................................123
4. Moje wspomnienie serdeczne (Teofila Hendrysiakowa)................................................. 125
5. Czy jeżdżę na nartach? (Maria Radomska).................................................................... 127
6. Commemorate of my guide benefactor prof. B. Siwientochowski (Li Sun-rong).............. 130
7. The visit of prof. B. Siwientochowski in China (Li Sun-rong)........................................... 133
8. Bliska i wieloletnia współpraca z fizykami (Stanisław Przestalski)................................... 136
9. Obecność podręczników prof. Bolesława Świętochowskiego w moich pracach naukowych (Tadeusz Kęsik)............................................................................................................................ 139
10. Wspomnienie o prof. Bolesławie Świętochowskim (Bronisław Połcik)............................ 142
11. Wspomnienie ze studiów w latach 1947-1951 (Marian Litewka)................................... 145
12. O Profesorze Świętochowskim słów kilka (Piotr Ilnicki)................................................ 147
13. Kontakty prywatne i towarzyskie (Jerzy Sienkiewicz)..................................................... 150
14. Moje życie w kręgu Profesora (Zdzisław Gonet)............................................................ 152
15. Non omnis moriar (Feliks Cały)................................................................................... 154

 III. NAD GROBEM PROFESORA ........................................................................................156

    1.     W imieniu Prezydium PAN (Witold Niewiadomski) .....................................................158

    2.     W imieniu Dyrekcji IUNG (Zdzisław Gonet) ...............................................................160

 

PERSONALIA I KALENDARIUM..........................................................................................162

Podręczniki i książki................................................................................................................ 166

Publikacje.................................................................................................................................. 167

SHORT BIOGRAPHY ..............................................................................................................173

ANEKS ad Profesor w oczach innych ........................................................................................174

Źródła .......................................................................................................................................177

Biografia po chińsku....................................................................................................................179

 

WSTĘP

Motto: Imię Mistrza nie zaginie

             Profesor dr hab. Bolesław Świętochowski (1895–1975), doctor honoris causa – Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk, zasługuje na upamiętnienie w historii nauki polskiej i w świadomości kolejnych pokoleń rolników jako wybitny badacz, wychowawca licznej kadry akademickiej i rzeszy praktyków oraz aktywny uczestnik życia naukowego i gospodarczego kraju.

            Jeden z pierwszych współpracowników i doktorantów Profesora, semper fidelis jak jego macierzysty Lwów, prof. dr hab. dr h.c.-multi Witold Niewiadomski, członek rzeczywisty PAN, tak charakteryzuje działalność Bolesława Świętochowskiego.

– „A oto węzłowa twórczość badawcza w hasłowym ujęciu. W oparciu o czołowe testy z dziedziny hydrologii, dynamiki biochemicznych związków oraz procesów destrukcyjnych usprawnił pomelioracyjny tryb zagospodarowywania torfowisk niskich. Wykorzystując kryteria biologiczno-technologiczno-ekonomiczne usystematyzował roczny cykl uprawy roli, stając się w tym zakresie inicjatorem polskiej szkoły. Wykorzystując rozpoznanie biologii chwastów opracował skuteczny sposób ich zwalczania kompleksem mechaniczno-biologiczno-chemicznym. Zespołowe wieloletnie studia zezwoliły Mu na sformułowanie Polskiego Systemu Płodozmianowego. Na I. Kongresie Nauki Polskiej prezentował referat ukazujący wielowątkowy program uproduktywnienia lżejszych utworów glebowych, w które obfituje nasz kraj. Czołowe kierunki zainteresowań w pełniejszym rozwinięciu doczekały się popularyzacji poprzez wielokrotne wznawianie akademickich podręczników z dziedziny ogólnej uprawy roli i roślin, dyscypliny w okresie przedwojennym u nas nieistniejącej, której był prekursorem. Na nich wychowały się dziesiątki pokoleń absolwentów i niezliczone rzesze praktyków rolnictwa.”

Był też umiłowanym przez swych uczniów i współpracowników „Bolciem” i ich niezapomnianym Mistrzem. Dali temu wyraz zebrani licznie w Puławach na Konferencji PAN poświęconej płodozmianom w dniach 27–28 listopada 1975 roku wychowankowie, przesyłając Szanownemu i Kochanemu Panu Profesorowi najserdeczniejsze pozdrowienia w liście, który dotarł do Profesora jako ostatni w życiu. 

 Podpisali: W. Niewiadomski, J. Dzieżyc, B. Jabłoński, L. Śmierzchalski, A. Jelinowska, J. Sienkiewicz, Z. Gonet, W. Płoszyńska, Irena Gonetowa, R. Baranowski, R. Krężel, S. Jelinowski, H. Żurawski oraz M. Radomska.

 Wśród podpisanych figurują: inicjator niniejszego opracowania Witold Niewiadomski oraz wierni zobowiązaniu sprzed lat autorzy Maria Radomska i Zdzisław Gonet, a pomogli im w tym dziele prof. dr hab. Alicja Gawrońska-Kulesza z SGGW i prof. dr hab. Lesław Zimny z AR we Wrocławiu. 

 Rzeszów, 20 czerwca 2005 r.                                                          Maria Radomska

                                                              ECHA BIOGRAFII

Opublikowany we wrześniu 2005 roku Zeszyt Specjalny FRAGMENTA AGRONOMICA 3/2005 jest w całości poświęcony biografii prof. dr hab. Bolesława Świętochowskiego. Inicjatorem tego opracowania był pierwszy Prezes Polskiego Towarzystwa Nauk Agrotechnicznych prof. dr hab. Witold Niewiadomski z Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, którego znajomość z Profesorem sięgała lat 30-tych, gdy rozpoczął pracę naukowo-badawczą w Zakładzie Uprawy Gleb Torfowych w Sarnach na Wołyniu. Po wojnie jako adiunkt w Katedrze Ogólnej Uprawy Roślin Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu doktoryzował się i habilitował pod kierownictwem Profesora. W 2003 roku zobowiązał mnie do podjęcia się tego odpowiedzialnego zadania, ponieważ należę do najdawniejszych współpracowników Profesora na wrocławskiej uczelni. Skierował też do GŁOSU UCZELNI, miesięcznika Akademii Rolniczej we Wrocławiu, apel o nadsyłanie wspomnień o prof. Bolesławie Świętochowskim: Aby nie zatrzeć w pamięci (nr 8/2003).
Współautorami biografii są wychowankowie i pracownicy Profesora z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa oraz autorzy nadesłanych wspomnień.

Pomoc wielu osób, wymienionych w Podziękowaniach (s.8), i ofiarna praca wydawnicza Redakcji FA w Puławach zaowocowały ukazaniem się monografii PROFESOR BOLESŁAW ŚWIĘTOCHOWSKI WYBITNY UCZONY POLSKI XX WIEKU w 110 rocznicę urodzin, przypadającą na dzień 17 września 2005 roku i w 30 lat po śmierci Profesora.
Pierwszy komentarz napisał prof. dr hab. Kazimierz Ożóg, literaturoznawca z Uniwersytetu Rzeszowskiego, który zapoznawszy się z początkowymi rozdziałami ocenił je jako wartościowy wkład do historii nauki i ciekawie napisane.
Prof. dr hab. Mariusz Fotyma - pismo potwierdzające decyzję opublikowania biografii we Fragmenta Agronomica zakończył "wyrazami szacunku i podziwu za ogrom pracy i determinację"!
Mgr Paweł Ukielski, historyk, Zastępca Dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego, który pomógł przekazać ostateczny tekst pocztą elektroniczną do Puław, pisze:
- „Dziękuję za wspomnienie o prof. Świętochowskim, z którego mogłem nie tylko poznać Jego postać, ale również elementy życiorysu Pani Profesor. I to wszystko w "lekkiej i przyjemnej" do czytania formie. Cieszę się, że choć w drobnym stopniu mogłem przyczynić się do wydania biografii w terminie.”

Rzeczywiste "echa", napływające od czytelników w 2005 i 2006 roku, cytuję w całości lub jako fragmenty obszerniejszych tekstów.
Mgr inż. Teofila Hendrysiakowa, dawna asystentka w IUNG w Laskowicach Oławskich:

- Ukazanie się monografii o Profesorze Świętochowskim sprawiło mi ogromną radość. Mogłam w niej - we Wspomnieniach - wypowiedzieć swoją wdzięczność dla Profesora za bezinteresowną opiekę, jaką mnie otaczał w trudnych chwilach mego powrotu z zesłania na Sybir (Kazachstan). Pomógł mi podźwignąć się z upodlenia, jakiemu byliśmy poddani przez okupanta. Mogłam się uczyć, pracować i zostać samodzielnym człowiekiem. Ponadto dowiedziałam się wielu ciekawych rzeczy o pracy i działalności Profesora. Ucieszyła mnie zwłaszcza wiadomość, że Profesor pracował jakiś czas na polu doświadczalnym w Skierniewicach - stronach, skąd pochodzili moi Rodzice. Oddychał tym samym co oni powietrzem i wspólne świeciło im słońce!
Dziękuję Autorce za ukazanie się tego opracowania!
Prof. Li Sun-rong, dawny aspirant z Chińskiej Republiki Ludowej, profesor Uniwersytetu Rolniczego w Pekinie, obecnie emerytowany:
- Very thanks for valuable Biography of our Prof. B. Swietochowski Famous Polish Scientist In the 20-th century. It is very valuable material for memory our Professor. We also may continue learn from Our Professor in the Biography..
I had read it for some parts and have a lot of benefit. I shall read it more and will have more benefit. I am special interesting in Biography in Chinese. It is more convenient for me and more touched my heart. Very thanks for You - editors and translater. All of You contributed a lot of. Our Professor also happy and satisfy in heaven and thanks for You!
Prof. Dr B. Swietochowski will be remembered in our heart forever!
Prof. dr hab. Leszek Rogalski, Kierownik Katedry Ochrony Powietrza i Toksykologii Środowiska UW-M, Olsztyn (habilitowany w zakresie Agrolotnictwa):
-...Zapoznałem się z opracowaniem Pani Profesor ... Jest to obszerne opracowanie i bardzo interesujące zarówno w formie jak i w treści - g r a t u l u j ę!
Prof. dr hab. Kazimierz Klima z Katedry Ogólnej Uprawy Roli i Roślin AR w Krakowie o prezentacji biografii na seminarium magistrantów:
- Takie seminaria są potrzebne. Uświadamiają nam, iż jesteśmy kontynuatorami dokonań wcześniejszych pokoleń. I tę prawdę czują umysły poczciwe! Dlatego Pani wystąpienie zostało przyjęte z szacunkiem i z wdzięcznością...
Mgr inż. Barbara Oczeretko-Zienkiewicz, córka inż. Mieczysława Oczeretki, uhonorowanego przez Profesora przemówieniem na 40-lecie pracy  – od ZDUT w Sarnach po RZD w Swojcu, a także okresowo zatrudniona w tematach zleconych w KOURiR:
-„ przekazuje serdeczne podziękowania za Biografię. Również Pan Ludwik Walczak (były kierownik RZD w Swojcu) dziękuje za tę książkę".
Ewa Orzechowska-Catlin, prawnuczka "Dublańczyka" z XIX wieku Władysława Hulanickiego, wnuczka absolwenta SGGW dr inż. Tadeusza Tomaszewskiego i absolwentka studiów rolniczych w University of Wales, mieszkająca od lat 90-tych w Polsce:
- Jako córka uczestników Powstania Warszawskiego pozostałych na emigracji urodziłam się w Anglii. Po studiach w Aberystwyth uczyłam w Zambii podstaw chowu i hodowli zwierząt i agronomii oraz prowadziłam gospodarstwo „wzorowe” i doświadczalne przy szkole średniej w Lusace. Po 5 latach w Afryce, już w Kanadzie, uczyłam Indian plemienia Oudżibejów języka angielskiego, a obecnie polską młodzież na Kaszubach. Tu odnowiłam moje więzy z rolnictwem gospodarując z mężem na 30 ha słabych gleb i lasu.. Zgodnie z wyniesioną z Wołynia tradycją pradziadów hoduję kilka koni i parę owiec.
Przy bliskim obcowaniu z rolnikami i ze sprawami wiejskimi, z moją podstawową wiedzą rolniczą i przodkami, którzy brali czynny udział w dziejach Polski, Biografia Profesora Świętochowskiego jest dla mnie bogatym źródłem wiedzy o naukowych podstawach polskiego rolnictwa i o historii Polski. Chyba bez przesady można powiedzieć, że działalność naukowa Profesora i jego współpracowników w dziedzinie tak potrzebnej dla rozwoju kraju i dobrobytu jego mieszkańców w latach bardzo ciężkich dla Polski miała wymiar bohaterski.
Dr inż. Edmund Skoczylas, absolwent Studiów Zaocznych i Studium doktoranckiego z polowej produkcji roślinnej dla pracujących:
- Wywiązała się Pani z tego zadania bardzo dobrze, uzyskując według mnie n a j w y ż s z ą o c e n ę. Wszystkie zamieszczone wspomnienia, wystąpienia i opracowania nie tylko uważnie przeczytałem, ale wręcz przestudiowałem. Wiele można się nauczyć czytając tę biografię. Gdyby te wartości-kanony, które realizował Profesor były aktualnie stosowane w życiu, to byłoby ono milsze i bardziej przyjazne. Obawiam się, iż niektóre z nich, a może większość, przejdą do historii, bowiem pieniądz wziął górę nad nimi.
 

Tymi, najmilszymi nauczycielskiemu sercu, słowami ucznia - magistranta i doktoranta z lat 70-tych, byłego dyrektora Kombinatów PGR Laski i Gola, nadal parającego się rolnictwem i dumnego, że wiedzę rolniczą zdobywał w Akademii Rolniczej we Wrocławiu, kończę relację o „echach” biografii. Z żalem pomijam szereg słownie wyrażanych opinii zarówno pracowników naukowych jak i dawnych studentów Profesora.

Rzeszów, 12.10.2006. Maria Radomska