SŁOWNIK  ROLNICZY

niemiecko-angielsko-francusko-polsko-włosko-rosyjski

w układzie systematycznym i alfabetycznym

opracowany przez

Prof. dr Güntera Haenscha         Augsburg

Giselê Haberkamp de Antón      Barcelona

Wydanie szóste, zmienione i rozszerzone

Współpracownicy tego wydania

Opracowanie fachowe

Dr I. Alsing  Prof. dr G. Bachthaler  Prof. dr R. Bauer  M. Benninger  Prof. dr H. K. Friesecke  Dr H. Hierl  S. Padel  Prof. G. Richter  Prof. dr U. Schwertmann

Opracowanie językowe

Carola Androwski, francuski, włoski  Prof. dr hab. Lesław Zimny, polski  Dr Natalia Wenzel, rosyjski

VerlagsUnion Agrar

Wstęp

Słownik rolniczy już ponad 35 lat, od pierwszego wydania, jest szeroko wykorzystywany jako pomoc w międzynarodowej wymianie informacji. Obecne, uaktualnione i rozszerzone wydanie bazuje na sprawdzonym materiale poprzednich edycji. W Słowniku hasła zostały podzielone tematycznie, zweryfikowane przez specjalistów oraz zaktualizowane i uzupełnione w języku niemieckim i angielskim. Następnie materiał wyjściowy został przetłumaczony na język francuski, polski, włoski i rosyjski.

Ze względu na międzynarodowe znaczenie tematyki ekologicznej, szósta edycja Słownika zawiera nowy rozdział: „Rolnictwo ekologiczne”, który został opracowany z pomocą IFOAM (Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego).

Dzięki owocnej i pomyślnej współpracy wszystkich uczestników wydania, dla wielu problemów, które wynikły w czasie opracowywania materiału słownikowego, znaleziono rozwiązania, za co wydawnictwo pragnie wyrazić głęboką wdzięczność. Dziękujemy także wszystkim współpracownikom wcześniejszych edycji, zwłaszcza Panu Prof. dr Günterowi Haenschowi i Pani Giseli Antón, którzy są twórcami tego dzieła i realizatorami kolejnych wydań.

W opracowaniu tego wydania udział brali:

Redaktorzy i ich specjalności:

Dr Ingrid Alsing: biologia ogólna; genetyka; ogólna hodowla zwierząt; szczegółowa hodowla zwierząt Prof. dr Günter Bachthaler: ogólna uprawa roślin; szczegółowa uprawa roślin; gospodarka na użytkach zielonych  Prof. dr Roland Bauer: budownictwo, maszyny  Martin Benninger: ekonomika i socjologia rolnicza  Prof. dr Henning K. Friesecke: przetwórstwo rolnicze; pasze i żywienie zwierząt  Dr Hubert Hierl: żywność i rolnictwo, ogólnie; wykształcenie, badania, informacja; administracja i ustawodawstwo  Susanne Padel: rolnictwo ekologiczne  Prof. dr Gerhard Richter: ogrodnictwo; uprawa winorośli  Prof. dr Udo Schwertmann: gleboznawstwo

Tłumacze:

Carola Androwski: francuski, włoski  Prof. dr hab. Lesław Zimny: polski  Dr Natalia Wenzel: rosyjski

Redakcja

 Wprowadzenie

Szóste wydanie Słownika rolniczego, tak jak poprzednie, opracowano z zachowaniem jednoczesnego podziału tematycznego i językowego.

Dzięki alfabetycznym indeksom w sześciu językach, i dodatkowemu indeksowi nazw łacińskich, dzieło to może być wykorzystane nie tylko jako systematyka terminologii, lecz także jako specjalistyczny słownik. Wszystkie wyrażenia w części systematycznej zostały kolejno ponumerowane. Numery powtórzone w poszczególnych indeksach ułatwiają korzystanie ze Słownika. Z wielu podanych znaczeń należy wybrać właściwy odpowiednik. W miarę możliwości uwzględniono także pojęcia regionalne. Dotyczy to różnic językowych, np. między językiem angielskim a amerykańskim, między językiem hiszpańskim europejskim a hiszpańskim południowoamerykańskim, jak również różnic regionalnych w językach Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Francji i Belgii.

 Skróty

A                                 Austria, austriacki

adv.                             przysłówek

Arg.                            Argentyna, argentyński

Aus.                            Australia, australijski

Belg.                           Belgia, belgijski

bes.                             szczególnie

biol.                            termin biologiczny, biologia

CH                              Szwajcaria, szwajcarski

coll.                            termin zbiorczy

D/BRD/RFA              Niemcy, była RFN

DDR                           była NRD

etc., ecc.                                 itd.

etw., sth., qch., alg.                trochę, coś

EWG, EG, EU, UE                Europejska Wspólnota Gospodarcza, Unia Europejska

f                                  rodzaj żeński

fam., pej.                                kolokwializm

GB, UK                                  Wielka Brytania, angielski

in Zssgn.                                 w połączeniach, np. Agrar- (Land)

jd., sb., qn., alg.                      ktoś, kogoś, komuś

intrans.                                   nieprzechodni

jur.                              wyrażenie prawnicze

LA                              Ameryka Łacińska, latynoamerykański

lit.                               wyrażenie literackie (w języku fachowym i potocznym rzadko używane)

Méx.                           Meksyk, meksykański

m                                rodzaj męski

n                                             rodzaj nijaki

obj./ogg.                                 termin dotyczący dopełnienia

pl                                liczba mnoga

pop.                            wyrażenie popularne (potoczne)

reg.                             regionalizm

Scott.                          Szkocja, szkocki

Sp., Esp.                                 Hiszpania, hiszpański

subj., sogg.                             termin dotyczący podmiotu

südd.                           południowoniemiecki

trans.                           przechodni

US                              Stany Zjednoczone, amerykański

 ;                                 Średnik rozdziela terminy, które ze względu na to samo znaczenie przypisano jednej liczbie, jednak po alfabetycznym ich ułożeniu za pomocą komputera znalazły się one w różnych miejscach.

Spis treści

A Żywność i rolnictwo, pojęcia ogólne ............................................................. 2

B Szkolnictwo, badania, informacje ................................................................ 12

C Administracja i ustawodawstwo .................................................................. 22

1. Organizacje ................................................................................................ 22

2. Prawo rolne ................................................................................................. 42

D Ekonomika i socjologia rolnicza ................................................................... 56

1. Socjologia wsi i ludność wiejska ............................................................... 56

2. Polityka rolna .............................................................................................. 72

3. Własność, dzierżawa, osadnictwo ............................................................ 112

4. Ekonomika rolnictwa ................................................................................ 130

5. Kredyt rolny .............................................................................................. 160

6. Spółdzielczość .......................................................................................... 168

7. Rynek ........................................................................................................ 172

8. Statystyka .................................................................................................. 204

9. Praca ......................................................................................................... 212

E Przetwórstwo rolnicze .................................................................................. 224

1. Pojęcia ogólne ........................................................................................... 224

2. Młynarstwo i piekarnictwo ....................................................................... 242

3. Przemysł skrobiowy i cukrowniczy .......................................................... 246

4. Przemysł fermentacyjny ........................................................................... 250

5. Przetwórstwo owoców i warzyw ............................................................. 260

6. Oleje i tłuszcze ......................................................................................... 264

7. Pasze i żywienie ....................................................................................... 268

8. Przetwórstwo mięsa ................................................................................. 286

9. Mleczarstwo ............................................................................................. 292

10. Inne ......................................................................................................... 302

F Gleboznawstwo ............................................................................................. 310

G Biologia ogólna ............................................................................................. 336

H Genetyka ..............................................  .......................................................340

I Ogólna uprawa roślin .................................................................................. 352

1. Botanika ogólna ....................................................................................... 352

2. Nawożenie ................................................................................................ 380

3. Nawadnianie i odwadnianie ...................................................................... 402

4. Uprawa roli, siew, pielęgnowanie, zbiór .................................................. 418

5. Ochrona roślin i zwalczanie szkodników ................................................. 456

6. Choroby roślin .......................................................................................... 484

7. Szkodniki/organizmy pożyteczne ............................................................ 504

8. Chwasty .................................................................................................... 530

J Szczegółowa uprawa roślin .......................................................................... 542

1. Zboża ........................................................................................................ 542

2. Strączkowe ............................................................................................... 546

3. Rośliny pastewne i łąkowe ....................................................................... 550

4. Rośliny korzeniowe i bulwiaste ................................................................ 564

5. Rośliny włókniste ............................................................................................ 568

6. Rośliny oleiste ................................................................................................. 570

7. Rośliny używkowe .......................................................................................... 572

8. Rośliny lecznicze ............................................................................................. 572

9. Rośliny gumo-, żywico- i lakodajne ................................................................ 584

10. Rośliny farbiarskie i garbnikowe .................................................................. 584

11. Rośliny przyprawowe .................................................................................... 586

12. Rośliny zapachowe ........................................................................................ 590

13. Drzewa nieowocowe/wykorzystanie drewna ................................................. 590

K Gospodarka na użytkach zielonych ................................................................... 598

L Ogrodnictwo ........................................................................................................ 612

1. Pojęcia ogólne ................................................................................................. 612

2. Owoce ............................................................................................................. 628

3. Warzywa ......................................................................................................... 642

M Uprawa winorośli .............................................................................................. 650

N Ogólna hodowla zwierząt .................................................................................. 654

1. Pojęcia ogólne ................................................................................................. 654

2. Części ciała zwierząt ....................................................................................... 678

3. Medycyna weterynaryjna ................................................................................ 680

O Szczegółowa hodowla zwierząt .......................................................................... 696

1. Koniowate ........................................................................................................ 696

2. Bydło i wielbłądy ............................................................................................. 702

3. Owce i kozy ..................................................................................................... 710

4. Świnie .............................................................................................................. 714

5. Hodowla drobiu i królików ............................................................................. 720

6. Hodowla pszczół .............................................................................................. 730

P Budownictwo rolnicze ......................................................................................... 734

Q Mechanizacja rolnictwa ..................................................................................... 748

1. Ciągnik ............................................................................................................. 748

2. Maszyny i narzędzia ........................................................................................ 760

3. Środki transportu i przenośniki ........................................................................ 804

R Rolnictwo ekologiczne ........................................................................................ 810

Indeks alfabetyczny ............................................................................................... 823

1. Niemiecki ....................................................................................................... 825

2. Angielski ........................................................................................................ 893

3. Francuski ....................................................................................................... 1005

4. Polski ............................................................................................................. 1119

5. Włoski ............................................................................................................1235

6.  Rosyjski ........................................................................................................1357

7. Łaciński ..........................................................................................................1437

 Fragment Słownika

10224 ogier

10225 źrebię ogierek

10226 państwowe stado ogierów

10227 podeszwa rogowa (kopyta)

10228 strzałka rogowa (kopyta)

10229 ściana rogowa (kopyta)

10230 kopyto

10231 podkuwanie

10232 podkowa

10233 rozkuć

10234 pielęgnowanie kopyt

10235 koń izabelowaty

10236 koń myśliwski

10237 ogierek

10238 koń zimnokrwisty

10239 szkapa

10240 uździenica

10241 chomąto

10242 kurtyzować (ogon)

10243 koń pociągowy

10244 osłomuł

10245 samica osłomuła

10246 muł

10247 muły

10248 mułek

10249 hodowla mułów

10250 klacz matka

10251 koń juczny

10252 inochód

10253 iść inochodem

10254 koń

10255 chów koni

10256 hipologia

10257 hodowla koni

10258 hodowca koni

10259 pony; kuc

10260 ogier próbnik

10261 koń kary

10262 koń wierzchowy

10263 koń wyścigowy

10264 włosie

10265 ruja u klaczy

10266 koń kasztanowaty

10267 siodło

10268 siodłać

10269 koń srokaty

10270 koń siwy

10271 krok

10272 szory

10273 skoczek (koń)

10274 strzemię

10275 naczółek

10276 postronek

10277 czyścić zgrzebłem

10278 księga stadna

10279 klacz

10280 klacz źrebna

10281 stadnina klaczy

10282 źrebię klaczka

10283 kłus

10284 kłusak

10285 wędzidło

10286 koń pełnej krwi

10287 wałach

10288 koń gorącokrwisty

10289 pielęgnowanie

10290 okiełznać

10291 uzda

10292 zebra

10293 ogier hodowlany

10294 klacz zarodowa

10295 wodze; lejce

10296 koń pociągowy

10297 koń pociągowy lekki

10298 koń pociągowy ciężki

10299 ujeździć

2. Bydło i wielbłądy

10300 plenność krowy

10301 ocielenie

10302 ocielić się

10303 gospodarstwo mleczne

10304 cielę odsadzone

10305 alpaka

10306 krowa mamka

10307 bydło angler

10308 przygotowujący masaż wymienia

10309 jałowizna

10310 wydajanie

10311 banteng

10312 buhaj wykorzystywany do sztucznego unasienniania

10313 wysysanie wzajemne

10314 siara

10315 bizon

10316 dój (mechaniczny) jałowy

10317 bydło brunatne

10318 bawół

10319 buhaj

10320 stacja hodowli buhajów

10321 byczek; buhajek

10322 krowa nimfomanka

10323 stacja oceny buhajów

10324 bydło duńskie czerwone

10325 cielę o „podwójnych lędźwiach”

10326 dromader

10327 buhaj elitarny

10328 bydło opasowe

10329 wiek krowy w czasie pierwszego ocielenia

10330 krowa pierwiastka

10331 jałówka

10332 piąstkowanie

10333 buhaj mięsny

10334 bydło mięsne

10335 bydło żółte

10336 udój

10337 udój pełny

10338 krowa zaprzęgowa

10339 gwanako

10340 wymię obwisłe

10341 dój ręczny

10342 ocielenie jesienne

10343 krowa o dużej wydajności mlecznej

10344 roczniak

10345 jarzmo

10346 byczek

10347 wolec

10348 przychówek cieląt

10349 wychów cieląt

10350 opasanie cieląt

10351 bawół afrykański

10352 cielę

10353 wielbłąd

10354 byk bojowy

10355 kciukowanie

10356 krowa

10357 krowa w końcowym okresie laktacji

10358 krowa w początkowym okresie laktacji

10359 krowa wysokocielna

10360 krowa nie zacielona

10361 krowa dojna

10362 krowa cielna

10363 krowa zasuszona

10364 cieliczka

10365 o krótkiej laktacji

10366 laktacja

10367 krzywa laktacji

10368 faza laktacji

10369 lama

10370 bydło wychudzone

10371 dój mechaniczny

10372 cielę opasowe

10373 wolec opasowy

10374 bydło opasowe

10375 wydojowość

10376 próba wydojowości

10377 dojenie; dój