Leksykon aktualizuje przestarzałe nazewnictwo rolnicze, ujednolica terminologię oraz podaje definicje do nowych haseł. Dostępne encyklopedie i leksykony zawierają terminologię rolniczą w niewystarczającym zakresie. Dotyczy to głównie pojęć najnowszych, nie zawsze jeszcze ugruntowanych w literaturze fachowej, które nie występują w dostępnych słownikach specjalistycznych. Leksykon zawiera 2386 haseł z zakresu: agrometeorologii, agrotechniki, biologii, doświadczalnictwa, gleboznawstwa, łąkarstwa, mechanizacji, melioracji, nawożenia, ochrony roślin, ochrony środowiska, ogrodnictwa, paszoznawstwo, rolnictwa ekologicznego, weterynarii i zootechniki. Książkę wydało Państwowe Wydawnictwo Naukowe (nakład wyczerpany).

Fragment leksykonu:

acydofile, organizmy, które znajdują najkorzystniejsze warunki rozwoju w wodach lub glebach kwaśnych, np. szczaw polny, gat. grzybów z rodzaju Aspergillus, bakterie fermentacji mlekowej.

acydofity, rośliny żyjące w środowisku kwaśnym, np. szczaw polny, rzodkiew świrzepa, rumian polny.

acydofoby, rośliny wapniolubne, unikające środowisk kwaśnych, np. mak polny, powój polny, owies głuchy.

ad libitum (łac. w dowolnej ilości, bez ograniczeń, do woli), np. żywienie brojlerów a. l.

adaptacja, przystosowanie organizmów roślinnych i zwierzęcych do warunków środowiska, umożliwiające lepsze ich wykorzystanie lub względne uniezależnienie od szkodliwych wpływów środowiska.

adiuwanty, wspomagacze - substancje pomocnicze znajdujące się w środkach ochrony roślin obok substancji aktywnej lub też dodawane do cieczy roboczej, poprawiające jej skuteczność biol. poprzez modyfikacje właściwości fiz.

aeracja, napowietrzanie, np. gleby za pomocą narzędzi lub maszyn spulchniających; także zabieg pielęgnacyjny na trawnikach intensywnie eksploatowanych. za pomocą aeratora, mające na celu zwiększenie wymiany powietrza, efektywniejsze przyjmowanie wody oraz podniesienie temperatury gleby.

aerator, 1. ręczne narzędzie do przewietrzania gleby, niszczenia skorupy i siewek chwastów. Zbudowane jest z kilku elementów roboczych w kształcie gwiazd wykonanych z blachy lub stalowych prętów, obracających się na wspólnej osi; 2. maszyna służąca do aeracji trawników, której elementami roboczymi są ostro zakończone rurki, osadzone na obracającym się wale, wycinające w glebie otwory o średnicy 15-18 mm na głęb. 8-10 cm. Wyrzucone wałeczki ziemi z darnią można rozkruszyć włóką lub wygrabić.

aeroby, tlenowce - organizmy, zwł. drobnoustroje, potrzebujące do swego rozwoju wolnego tlenu. Do tej grupy należy wiele bakterii pożytecznych w roln., np. azotobakter, nitryfikatory, bakterie brodawkowe.

aerosiew, siew rzutowy z samolotu lub śmigłowca.

aerozolowanie, zamgławianie - rozpylanie środków ochrony roślin w postaci aerozolu (mgły). A. stosuje się np. w szklarniach, tunelach foliowych.

aficydy, chem. środki mszycobójcze.

agramid, nawóz azotowy wolno działający o zawartości 30-33% azotu (N).

agregaty glebowe, gruzełki glebowe - grudki gleby o różnych wymiarach i kształtach, scementowane lepiszczem.

agrobiologia, biologia rolnicza - nauka o biol. podstawach uprawy i hodowli roślin oraz chowu i hodowli zwierząt.

agrobiometria, nauka zajmująca się wykorzystaniem metod statystycznych do opisu i analizy zagadnień rolniczych.

agrocenoza, zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych w danej uprawie; jest to układ utworzony w wyniku działalności gosp. człowieka mającej na celu uzyskanie maksymalnego plonu.

agrochemia, pojęcie szersze niż chemia rolnicza, obejmujące prócz zagadnień związanych z nawożeniem, także niektóre elementy ochrony roślin i żywienia zwierząt.

agrochemikalia, chemikalia rolnicze - preparaty i substancje chem. stosowane w roln., np. pestycydy, nawozy mineralne, konserwanty.

agroekocenoza, zespół typowych dla danego siedliska gatunków i odmian roślin uprawnych oraz towarzyszących im agrofagów.

agroekologia, ekologia rolnicza - nauka badająca współzależności między żywymi organizmami pól uprawnych oraz wpływ na te agrocenozy zmiany środowiska, powstające w wyniku zabiegów melioracyjnych, agrotechnicznych, emisji przemysłowych i skażeń komunalnych.

agroekomelioracje, system melioracji rolnych uwzględniający ochronę i rekultywację środowiska przyrodniczo-rolniczego.

agroekosystem, ekosystem rolniczy odnoszący się do pól uprawnych.

agroekotechnika, zespół stosowanych przez człowieka zabiegów związanych z uprawą, nawożeniem, pielęgnowaniem, ochroną roślin oraz płodozmianami, dostosowany do regionalnych warunków siedliska.

agroekotop, zespół lokalnych warunków przyrodniczych rolnictwa, jak wysokość n.p.m., urzeźbienie, kategoria ciężkości gleb, kompleks przydatności rolniczej gleb, usłonecznienie, temperatura, opady itp.

agrofagi, niepożądane organizmy (patogeny, szkodniki i chwasty), szkodliwe dla roślin uprawnych, płodów rolnych oraz zwierząt.

agrofenofazy zob. fazy rozwojowe

agrofenologia, fenologia rolnicza - nauka zajmująca się oceną warunków klimatycznych dla potrzeb rolnictwa, badaniem związków między rozwojem i plonowaniem roślin, pogodą a zabiegami agrotechnicznymi.

agrofitocenologia, agrofitosocjologia - nauka o zbiorowiskach roślin pól uprawnych.

agrofitocenoza, zbiorowisko roślinne pól uprawnych (rośliny uprawne, chwasty, mikroflora) utrzymywane we względnej równowadze dzięki ustawicznej działalności człowieka.

agrofitosocjologia zob. agrofitocenologia

agrofizyka, nauka o fiz. właściwościach gleby, roślin i płodów rolnych oraz o procesach zachodzących w układzie gleba-atmosfera-roślina.

agrogaz zob. biogaz

agroklimat, charakterystyczny dla danego miejsca lub obszaru przebieg warunków pogodowych, określonych na podstawie wieloletnich obserwacji meteorologicznych i traktowany jako czynnik produkcji rolnej.

agroklimatologia, klimatologia rolnicza - dział klimatologii zajmujący się badaniem wpływu klimatu na rośliny uprawne.

agrolotnictwo, lotnictwo rolnicze - lotnictwo świadczące usługi rolnicze w zakresie ochrony roślin (np. opryskiwanie) i agrotechniki (np. siew, nawożenie).

agromelioracja, melioracja agrotechniczna - zabieg uprawowy lub uprawowo-nawożeniowy wykonywany w celu poprawienia co najmniej na kilka lat niekorzystnych właściwości fiz., chem.i biol gleb; np. iłowanie gleb lekkich, głęboszowanie gleb ciężkich, piaskowanie gleb torfowych, melioracyjne wapnowanie gleb bardzo kwaśnych.

agrometeorologia, meteorologia rolnicza - dział meteorologii zajmujący się badaniem wpływu warunków pogodowych na rośliny uprawne.

agrominimum, elementarne wymogi dotyczące zabiegów agrotechnicznych i hodowlanych warunkujących racjonalną gospodarkę rolną.

agronomia, nauka o rolnictwie, zwłaszcza dział dotyczący produkcji roślinnej.

agrotechnika, 1. ogół zabiegów stosowanych przy uprawie roli i roślin w celu uzyskania obfitych plonów wysokiej jakości. 2. dyscyplina naukowa zajmująca się tymi zagadnieniami.

akarycydy, chem. środki roztoczobójcze.

aktywatory, adiuwanty wpływające na lepsze pobieranie i wnikanie środków ochrony roślin.

aktywność biologiczna gleby, stopień nasilenia procesów życiowych organizmów glebowych, którego miarą może być ilość wytwarzanego przez nie dwutlenku węgla oraz ich aktywność enzymatyczna.

albedo, stosunek ilości promieniowania odbitego przez jakąkolwiek pow. do ilości promieniowania padającego na nią; albedo świeżego śniegu wynosi 75-90%, gleb jasnych 22-32%, gleb ciemnych 10-15%.

algicydy, środki chem. do zwalczania glonów lub hamowania ich rozwoju.

allelopatia, wpływ jednego gat. rośliny na rosnący razem lub uprawiany po nim inny gat., zachodzący za pośrednictwem związków chem. wydzielanych przez roślinę lub pochodzących z jej rozkładu; zjawiskiem a. tłumaczy sie zmęczenie gleby.

amofoska, ogólna nazwa nawozów trójskładnikowych: azotowo-fosforowo-potasowych (N,P,K); do tej grupy należy produkowana w Polsce polifoska.

amoniakowanie pasz, wzbogacanie w azot pasz ubogich w białko, np. wysłodków buraczanych, melasy, suszu z kukurydzy, słomy przez traktowanie ich wodą amoniakalną lub amoniakiem gazowym.

amonifikacja, proces rozkładu azotowych substancji organicznych powodujący wydzielanie się amoniaku, zachodzący pod wpływem drobnoustrojów; dzięki a. azot z nawozów organicznych staje się przyswajalny dla roślin.

anabioza, stan silnego ograniczenia procesów życiowych w niekorzystnych warunkach bytowania, umożliwiający organizmom roślinnym i zwierzęcym przetrwanie; a. występuje m. in. podczas przechowywania ziarna, nasion roślin strączkowych.

anemochoria, wiatrosiewność - rozprzestrzenianie się diaspor za pomocą wiatru.

anemogamia, wiatropylność - zapylanie roślin przez wiatr, np. żyta, kukurydzy.

antropochoria, rozprzestrzenianie się diaspor za pomocą człowieka.

antropogeniczny czynnik, czynnik związany z każdą formą pośredniego lub bezpośredniego wpływu człowieka na środowisko i na bytujące w nim rośliny.

antropogenizacja, wpływ człowieka i jego działalności na kształtowanie i przekształcanie przyrody.

antropozoonozy, choroba odzwierzęca przenoszona z człowieka na zwierzęta, np. grypa, gruźlica.

antyfidanty, związki chem. hamujące żerowanie fitofaga lub jego czynności rozrodcze (np. zahamowanie składania przez niego jaj), lecz nie zabijające go i nie odstraszające.

antyrezystanty, środki zapobiegające uodpornianiu się agrofagów.

antytranspiranty, związki chem. obniżające transpirację.

antywylegacz, preparat z grupy regulatorów wzrostu, np. CCC, hamujący wzrost roślin na długość, a stymulujący wzrost na grubość, co zapobiega wyleganiu.

aparat udojowy, podstawowa część dojarki mech. składająca się z pulsatora, czterech kubków udojowych oraz kolektora.

aparat wylęgowy zob. inkubator

apiterapia, leczenie chorób produktami pszczelimi, a więc: miodem, kitem pszczelim (propolisem), pyłkiem kwiatowym i pierzgą, mleczkiem oraz jadem pszczelim.

aplikator doglebowy, dodatkowe urządzenie dozujące montowane na siewniku do równoczesnego z siewem stosowania nawozów lub środków ochrony roślin.

arborycydy, środki chem. do niszczenia zbędnych krzewów i drzew.

architektura łanu, przestrzenny układ roślin w łanie i ich części składowych, np. pędów głównych i bocznych, kłosów, strąków, liści, międzywęźli.

arenosole, w systematyce glebozn., typ gleb słabo wykształconych ze skał luźnych o miąższości 10-30 cm. Budowa profilu: A-C.

arestanty, w ochronie roślin, związki chem. działające zazwyczaj na receptory smakowe lub węchowe fitofaga i zatrzymujące go na roślinie.

arfa, siatka druciana rozpięta na pochyłej ramie, służąca do przesiewania ziemi kompostowej, piasku, żwiru, drobnego węgla itp.

asenizacja, usuwanie ścieków i płynnych odchodów, które mogą być wykorzystane do nawożenia pól uprawnych.

atomizator, atomizer - urządzenie do opryskiwania drobnokroplistego, wyposażone w rozpylacze rotacyjne stosowane, np. w opryskiwaczach samolotowych i śmigłowcach.

atomizer zob. atomizator

atraktanty, czynniki mech. lub chem. zwabiające szkodniki (owady, stawonogi, gryzonie).

autochoria, samosiewność - rozprzestrzenianie się diaspor przy wykorzystaniu tylko sił rośliny macierzystej. A. może odbywać się dzięki mechanizmu wzrostu pędów, który bezpośrednio doprowadza diaspory na znaczną odległość (blastochoria); jej przykładem jest rozrost na znaczne odległości rozłogów i kłączy służących do wegetatywnego rozmnażania się roślin; mechanizm balistyczny, np. niecierpka drobnokwiatowego, odrzuca diaspory od rośliny macierzystej (ballochoria); mechanizm powodujący pełzający ruch diaspor (herpechoria) jest wykształcony np. u owsicy omszonej.

autokauter, żegadło samoczynne rozgrzewane palącym się eterem lub spirytusem.

autoseksing, zjawisko zróżnicowania zabarwienia puchu piskląt zależnie od płci.

autotrofizm, samożywność - zdolność wytwarzania przez rośliny zielone i niektóre bakterie organicznych związków budulcowych i energetycznych (np. cukry, aminokwasy, tłuszcze) ze związków nieorganicznych: CO₂, H₂O i in., w drodze fotosyntezy lub chemosyntezy.

awirepelenty, czynniki chem. lub mech. odstraszające ptaki.

azofoska, nawóz mineralny wieloskładnikowy mieszany (azot, fosfor, potas, magnez. cynk, mangan, bor, molibden).

azotany, sole kwasu azotowego powstające z azotu amonowego w procesie nitryfikacji. W warunkach przenawożenia azotem zachodzi niebezpieczeństwo nadmiernej koncentracji a. w glebie, wodach i roślinach; ich nadmierna ilość jest szkodliwa dla zwierząt i ludzi, a także prowadzi do eutrofizacji zbiorników wodnych.

azotobakter, wolno żyjąca w glebie bakteria tlenowa wzbogacająca glebę w azot poprzez wiązanie go z powietrza; a. występuje głównie w glebach żyznych i niezakwaszonych.

azotobakteryna, preparat zawierający bakterie wiążące wolny azot z powietrza (azotobakter); a. wysiewana jest razem z materiałem siewnym, np. buraków cukrowych.

azotoks, pol. nazwa insektycydu kontaktowego produkowanego na bazie DDT (dwuchlorodwufenylotrójchloroetan); wycofany z użycia z powodu dużej trwałości i toksyczności.

[Do strony domowej]