Rola i znaczenie związków próchnicznych w glebie

Substancje próchniczne stanowią jeden z podstawowych czynników decydujących

o żyzności gleby. Próchnica, jako swoista forma substancji organicznej, przyczynia się do wzrostu i rozwoju roślin poprzez wpływ na fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby.

Z tego względu wyróżnić można trzy zasadnicze funkcje próchnicy w glebie:

funkcję chemiczną i fizykochemiczną - próchnica jest źródłem azotu (N) i fosforu (P) dla roślin oraz wpływa na właściwości fizykochemiczne gleby,
funkcję biologiczną - próchnica wpływa na aktywność mikroflory i mikrofauny glebowej oraz na wzrost i rozwój roślin,
funkcję fizyczną - próchnica poprawia strukturę gleby, tym samym wpływa na: aerację, retencję wodną i ułatwia uprawę gleby

Ponadto, próchnica ma pośredni wpływ na przyswajanie mikroelementów przez
rośliny a także na wiązanie herbicydów i innych środków ochrony roślin. (Stevenson 1982)

Wpływ związków próchnicznych na właściwości fizyczne gleby

Substancje próchniczne wpływają dodatnio na tworzenie się struktury agregatowej
gleb, poprawiając stosunki wodno - powietrzne. Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek masy glebowej w agregaty. W glebach piaszczystych powoduje to zwiększenie ich zwięzłości, a w glebach o cięższym składzie granulometrycznym, wpływa na zmniejszenie związłości. Duży wpływ na tworzenie agregatów mają również polisacharydy i białka. Woski, smoły i tłuszcze, choć nie zwiększają zgruźlenia, nasycając agregaty czynią je bardziej odpornymi na działanie wody.: Związki próchniczne posiadają wysoką pojemność wodną. W stosunku do swej wagi
mogą one zatrzymać 3 - 5 krotnie więcej wody w formie dostępnej dla roślin. Ta właściwość ma szczególne znaczenie w glebach piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych.: Istotny jest wpływ próchnicy na barwę gleby. Dzięki ciemnemu zabarwieniu próchnica
silnie pochłania promienie słoneczne, poprawiając właściwości termiczne gleby.

Wpływ związków próchnicznych na właściwości fizykochemiczne i chemiczne gleb

Związki próchniczne wpływają na zdolności sorpcyjne i na kształtowanie się zasobności
gleb.Swoiste związki próchniczne stanowią organiczną część składową kompleksu sorpcyjnego, a ich pojemność sorpcyjna (300 - 1400 meq/100g) przewyższa 4 - 12 razy pojemność części mineralnej. Z tego względu, próchnica odpowiadaza 20 - 70% całkowitej pojemności sorpcyjnej gleby.: Związki próchniczne zwiększają też zdolności buforowe gleb, regulując i stabilizując
odczyn gleby.: Próchnica reguluje stężenie kationów Ca²⁺, Mg²⁺, NH₄⁺, Na⁺,K⁺ i H⁺ w roztworze
glebowym poprzez ich uwalnianie bądź sorbowanie.: Próchnica ma znaczny wpływ na gospodarkę azotem i fosforem. Jest podstawowym
źródłem tych pierwiastków, które w tej postaci są magazynowane w glebie. Formy te po mineralizacji są dostępne dla roślin wyższych.

Wpływ związków próchnicznych na rozwój i wzrost roślin i mikroorganizmów

Związki próchniczne mogą odziaływać na mikroorganizmy glebowe i rośliny wyższe w
różny sposób.: Przede wszystkim są one poważnym źródłem C, N i P, które po zmineralizowaniu są
dostępne dla roślin.: Makro- i mikroorganizmy glebowe czerpią z substancji organicznej niezbędną dla ich
życia energię i mineralne składniki pokarmowe. Z tego względu gleby zasobne w próchnicę odznaczają się wyższą aktywnością biologiczną.: Związki próchniczne mają także istotny wpływ na procesy fizjologiczne roślin.
Stwierdzono w nich wiele tzw. substancji wzrostowych, takich jak witaminy, auksyny, niektóre inne kwasy organiczne oraz substancje o charakterze antybiotyków. Działanie tych substancji nie jest jednoznacznie ukierunkowana, a zależy między innymi od ich stężenia. Substancje te w małych ilościach wykazują dodatni wpływ na rośliny, natomiast w dużych hamują ich wzrost i rozwój. Substancje wzrostowe intensyfikują szereg ważnych procesów fizjologicznych roślin, takich jak gospodarka wodna, oddychanie i fotosynteza.: Substancje próchniczne wprowadzone do gleby mogą przeciwdziałać występowaniu
chorób niektórych roślin uprawnych, przy czym to fitosanitarne działanie jest spowodowane silnym mnożeniem się mikroorganizmów saprofitycznych, które są antagonistami fitopatogenów (Stevenson 1982; Kowaliński 1993).

Wiązanie środków ochrony roślin przez substancje próchniczne

Ostatnio zwraca się uwagę na istotną rolę substancji próchnicznych w chronieniu
środowiska glebowego przed skutkami skażenia odpadami przemysłowymi oraz przed skutkami nadmiernej chemizacji rolnictwa. Jest to niewątpliwie związane z właściwościami sorpcyjnymi substancji próchnicznych.: Nie mniej ważna jest też ich zdolność do tworzenia odpowiednich połączeń z
pestycydami, a zwłaszcza herbicydami. Dezaktywacja herbicydów łączy się z ich adsorbowaniem, ale także z przyspieszaniem ich rozkładu poprzez dostarczenie mikroorganizmom związków energetycznych. (Kowaliński 1993)

Powrót do strony głównej