"Gib, dass ich tu mit Fleiß, 
 was mir zu tun gebühret,
 wozu mich dein Befehl 
 in meinem Stande führet. 

 

Gib, dass ich's tue bald,
 zu der Zeit, da ich soll, 
 und wenn ich's tu, so gib,
 dass es gerate wohl." 

 

Obowiązek pracy, oddanie, pilność, uległość w zastanych warunkach pracy; to wszystko w służbie bliźnim i posłuszeństwie wobec przykazań bożych - są podstawowymi elementami protestanckiego etosu pracy. Tak pisał w roku 1630 w Chobieni ewangelicki proboszcz Johann Heermann.
         Johann Heermann urodził się 11.10.1585  w Rudnej (Dolny Śląsk) jako syn ubogiego kuśnierza. W 1602 został nauczycielem domowym u Valeriusa Herbergera, śląskiego poety. Pierwsze utwory poetyckie wydał w 1609 podczas nauki w książęcym gimnazjum w Brzegu. W tymże roku udał się do Strasburga, gdzie wstąpił na uniwersytet, ale już w 1610 choroba krtani zmusiła go do powrotu do swej ojczyzny na Dolny Śląsk. W 1611 ożenił się z piękną Dorotą Feige, córką burmistrza w Rudnej, i został proboszczem w Chobieni okazując się wspaniałym mówcą. Tę funkcję piastował mimo choroby przez 27 lat. Tu tworzył swoje pierwsze pieśni religijne. Podczas wojny 30-letniej i śląskiej kontrreformacji jego parafia bardzo ucierpiała wskutek grabieży i zarazy. Heermannowi nieraz w życiu groziło niebezpieczeństwo i bywał cudownie ratowany. Po śmierci małżonki w 1617 choroba wzmogła się jeszcze bardziej. Od 1624 tworzył kazania tylko na piśmie. Jego cierpienie zmusiło go ostatecznie do rezygnacji z urzędu. Odczuł to boleśnie. W 1638 wyprowadził się do Leszna, gdzie zajął się pracą literacką. Tam też poznał Jana Amosa Komenskiego, czeskiego pedagoga. Zmarł po długich cierpieniach 24.02.1647 w Lesznie. 
        Johann Heermann jest uznawany za jednego z najwybitniejszych twórców ewangelickich pieśni religijnych. Jego liczne utwory (około 500) ujęte w piękną formę pokazują wpływ współczesnej poezji (pierwsza śląska szkoła poetycka), zakorzenionej całkowicie w ewangelickiej wierze parafian. W twórczości Heermanna widoczne jest przejście od obiektywnych treści okresu reformacji luterańskiej do subiektywnie zabarwionych pieśni pietystycznych; znajdują w nich odbicie także osobiste przeżycia autora. Utwory te opierają się również na motywach biblijnych; treść tych utworów zabarwiona jest poczuciem grzeszności i marności człowieka, rzadziej natomiast pojawiają się w nich motywy radosne. Za swą łacińską poezję został uhonorowany przez humanistów zaszczytnym tytułem Poeta laureatus Caesarius.  Dziewięć jego religijnych pieśni znajduje się do dziś w ewangelickich śpiewnikach, znanych jako pieśni pasyjne.

 

Wydane zbiory pieśni:
1. Das Schlußglöcklein - Ostatni dzwoneczek (1616)
2. Exercitium pietatis - Doskonalenie pobożności (1630)
3. Devoti musica cordis - Muzyka pobożnego serca (1630) 
4. Poetische Erquickstunden - Godziny poetyckich zachwytów (1656)
Wydane pisma nabożne:
1. Crux Christi - Męka Chrystusa (1619, 1854)
2. Schola mortis - Szkoła śmierci (1628) 
3. Güldene Sterbekunst - Godna sztuka umierania (1628)
Pieśni Heermanna są żywe do dziś:
Podczas uroczystości pogrzebowych Papieża Jana Pawła II wystąpił watykański chór, który jako jedną z pierwszych pieśni zaśpiewał ewangelicki chorał "Herzliebster Jesu - Najdroższy Jezu" napisany przez Johanna Heermanna w Chobieni. Pieśń ta jest jedną z najważniejszych pieśni sakralnych Europy.

                                                                                  Oto pieśń tego poety:

O Jesu Christe, wahres Licht
(oryginał)
O Christ, Our True and Only Light
(tłum. ang.)

1. O Jesu Christe, wahres Licht,
Erleuchte, die dich kennen nicht,
Und bringe sie zu deiner Herd',
Daß ihre Seel' auch selig werd'! 

2. Erfüll mit deinem Gnadenschein,
Die in Irrtum verführet sein,
Auch die, so heimlich fichtet an
In ihrem Sinn ein falscher Wahn!

3. Und was sich sonst verlaufen hat
Von dir, das suche du mit Gnad'
Und sein verwund't Gewißen heil,
Laß sie am Himmel haben teil! 

4. Den Tauben öffne das Gehör,
Die Stummen richtig reden lehr',
Die nicht bekennen wollen frei,
Was ihres Herzens Glaube sei! 

5. Erleuchte, die da sind verblend't,
Bring her, die sich von uns getrennt,
Versammle, die zerstreuet gehn,
Mach feste, die im Zweifel stehn! 

6. So werden sie mit uns zugleich
Auf Erden und im Himmelreich,
Hier zeitlich und dort ewiglich
Für solche Gnade preisen dich. 

1. O Christ, our true and only Light,
Enlighten those who sit in night;
Let those afar now hear Thy voice
And in Thy fold with us rejoice.

2. Fill with the radiance of Thy grace
The souls now lost in error's maze
And all whom in their secret minds
Some dark delusion haunts and blinds.

3. Oh, gently call those gone astray
That they may find the saving way!
Let every conscience sore opprest
In Thee find peace and heavenly rest.

4. Oh, make the deaf to hear Thy Word
And teach the dumb to speak, dear Lord,
Who dare not yet the faith avow,
Though secretly they hold it now.

5. Shine on the darkened and the cold,
Recall the wanderers to Thy fold,
Unite all those who walk apart,
Confirm the weak and doubting heart, 

6. So they with us may evermore
Such grace with wondering thanks adore
And endless praise to Thee be given
By all Thy Church in earth and heaven. 

w 2014 r. ukazało się polskie tłumaczenie kazania do czytania w domu:

 

Myśli budujące. Przekład i opracowanie: Marcin Błaszkowski, komentarz teologiczny ks. Waldemar Gabryś. Wyd. Urząd Miasta Leszna, 2014.

 
Więcej o Heermannie
Esej o Heermannie pewnej uczennicy

 

Literatura:
1. Allgemeine deutsche Biografie. Band 1, Duncker & Humblot, Berlin 1969, str.247-249.
2. Encyklopedia katolicka. T. VI, KUL, Lublin 1993.
3. Irmler Rudolf: Johann Heermann. Der Schlesische Hiob. (Śląski Hiob). Gießen & Basel 1959.
4. Kordetzky: Johann Heermann. Ein Kirchenliederdichter aus Köben. (Johann Heermann. Poeta pieśni religijnych). Heimatblätter des Kreises Wohlau. 17 Jg, 1938, str. 5-6.
5. Schubert Heinrich: Leben und Schriften Johann Heermanns von Köben. Ein Beitrag zur schlesischen Literaturgeschichte. (Życie i twórczość Johanna Heermanna z Chobieni. Przyczynek do historii literatury Śląska). W: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens 19, 1885, str. 182-236.
6. Wagner Günter: Der Sänger von Köben. Johann Heermann. Werden, Werk, Wirken. (Piewca z Chobieni. Johann Heermann. Rozwój, dzieło, działalność). Marburg, "Der Freiheitsbote" 1954.

Wszystkie publikacje można przejrzeć i skserować w Gabinecie Ślasko-Łużyckim we Wrocławiu przy ul. Św. Jadwigi 3/4  w godz. 8-15.

 
[Do strony domowej]