KRYSTALIZACJA MAGMY  

Występujące w skorupie ziemskiej skały magmowe powstały w wyniku krystalizacji magmy,

zarówno wewnątrz Ziemi, jak i na jej powierzchni. Przyczyny krystalizacji stopu magmowego mogą być różne, np.: ochłodzenie zbiornika magmowego, spadek ciśnienia czy utrata składników lotnych. Proces krzepnięcia magmy jest bardzo złożony i zależy od wielu czynników, głównie od jej składu chemicznego. Skład ten może być bardzo zróżnicowany, ponieważ w trakcie procesu krystalizacji dochodzi do tzw. różnicowania się magmy. Mechanizm różnicowania się magmy wyjaśniany jest według kilku hipotez: 

1. Oddzielenie się płynnej magmy wskutek działania sił ciężkości (tzw. likwacja). W ten sposób pierwotnie jednorodny stop różnicuje się pod względem gęstości, powodując oddzielenie się np. magmy gabrowej od granitowej, czy stopu siarczkowego od krzemianowego.
2. Frakcyjna krystalizacja magmy, czyli kolejne wydzielanie się kryształów (minerałów) w czasie krzepnięcia stopu, w miarę spadku temperatury. W trakcie krystalizacji minerały lżejsze od stopu przemieszczają się ku górze, cięższe natomiast opadają na dno zbiornika magmowego.
3. Różnicowanie przy udziale składników lotnych, rozpuszczonych w fazie ciekłej magmy. Przy spadku ciśnienia i temperatury następuje wydzielenie się składników gazowych i ich wędrówka ku stropowi zbiornika magmowego. Banieczki gazów przyczepione do kryształów mogą przemieszczać je ze sobą ku górze.
4. Różnicowanie przez asymilację ze skałami osłony w brzeżnych partiach zbiornika magmowego. Asymilacja ta polega na częściowym rozpuszczeniu składników mineralnych skał osłony lub na wymianie jonowej między magmą a skałami osłony. Ma ona znaczenie jedynie wówczas, gdy skład skał osłony różni się zasadniczo od składu stopu magmowego.

W naturalnych stopach magmowych krystalizacja składników mineralnych przebiega

zazwyczaj według określonego następstwa. Minerały kolejno krystalizujące z magmy tworzą tzw. szeregi reakcyjne Bowena:

Szeregi krystalizacyjne charakteryzują się między innymi tym, że każdy następny minerał

szeregu może powstać w miejsce poprzedniego wskutek jego reakcji ze stopem.

Z gleboznawczego punktu widzenia kolejność krystalizacji minerałów z magmy jest bardzo

istotna, gdyż charakteryzuje ona odporność minerałów na procesy wietrzenia. Minerały krystalizujące wcześnie (oliwiny, anortyt) ulegają łatwo wietrzeniu i z tego względu nie występują w glebach. Minerały krystalizujące później są znacznie bardziej odporne, a kończący krystalizację kwarc jest najbardziej trwałym, głównym składnikiem gleb.

Z charakterystyką najważniejszych skał magmowych można zapoznać się na poświęconych

im stronach.