TLENKI I WODOROTLENKI ŻELAZA

Tlenki i wodorotlenki żelaza stanowią bardzo ważną grupę minerałów, zarówno z

gospodarczego (rudy żelaza) jak i gleboznawczego (procesy oksydacyjno-redukcyjne, procesy glebotwórcze) punktu widzenia.

Najważniejszymi przedstawicielami tej grupy są: magnetyt, hematyt, limonit, getyt

i lepidokrokit.

 

MAGNETYT FeO ^. Fe₂O₃

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: magnetyt krystalizuje w układzie regularnym.

Pokrój kryształów: kryształy zwykle w postaci ośmiościanów.

Barwa: żelazistoczarna.

Połysk: metaliczny.

Rysa: czarna.

Twardość: 5,5.

Łupliwość: brak, przełam muszlowy.

Gęstość: 4,9 - 5,2 g ^. cm^-1.

Inne właściwości: wykazuje wyraźne właściwości magnetyczne.

WYSTĘPOWANIE

Magnetyt jest tlenkiem żelazowo-żelazawym, o zawartości żelaza 72,4%. Jest on

pospolitym minerałem pobocznym wielu skał magmowych, np. gabra i bazaltu, obecny jest w wielu skałach osadowych i metamorficznych. Magnetyt występuje w postaci złóż o różnej genezie, które eksploatowane są w celach gospodarczych.

W glebach magnetyt pochodzi z utworów macierzystych i przyjmuje postać

pojedynczych, nieregularnych ziarn. Obecny jest niemal we wszystkich glebach, lecz jego zawartość jest zwykle bardzo niewielka.

 

HEMATYT Fe₂O₃

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: hematyt krystalizuje w układzie trygonalnym.

Pokrój kryształów: różny, w zależności od warunków krystalizacji: w wysokich

temperaturach tworzą się osobniki o pokroju podwójnej piramidy przypominającej ośmiościan, w temperarurach niskich powstają kryształy o pokroju tabliczkowym.

Barwa: stalowoszara, ciemnoczerwona lub prawie czarna.

Połysk: metaliczny do matowego.

Rysa: charakterystyczna - wiśniowoczerwona.

Twardość: 6,5.

Łupliwość: brak, przełam muszlowy.

Gęstość: 5,0 - 5,5 g ^. cm^-1.

WYSTĘPOWANIE

Hematyt jest tlenkiem żelazowym o zawartości żelaza 70,0%. Tworzy on skupienia

ziarniste, zbite, a także naciekowe i ziemiste. W zależności od wykształcenia ziarn i skupień wyróżnia sie następujące odmiany: błyszcz żelaza - kryształy lub skupienia grubokrystaliczne o stalowej barwie i połysku metalicznym, mika żelazna - skupienia drobnołuseczkowe, połyskliwe, żelaziak czerwony - zbita, skrytokrystaliczna lub ziemista odmiana o barwie czerwonej i matowym połysku, śmietana hematytowa - luźne, pylaste skupienia, barwa terakoty.

Hematyt jest bardzo pospolitym minerałem, występującym w ryolitach, którym nadaje

charakterystyczne, czerwone zabarwienie oraz w wielu skałach osadowych i metamorficznych. Występuje on również w złożach hydrotermalnych i w miejscach ujścia gazów wulkanicznych.

W glebach hematyt obecny jest w postaci submikroskopowych ziarn, powstałych

najczęściej w wyniku wietrzenia innych minerałów zawierających żelazo. W wielu glebach tropikalnych i subtropikalnych stanowi pospolity składnik, nadający im jasnoczerwone zabarwienie.

 

GETYT aFeOOH

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: getyt krystalizuje w układzie rombowym.

Pokrój kryształów: kryształy wykształcone w postaci słupków, pręcików i igieł.

Barwa: lśniąco żółta, brunatna do brunatnoczarnej.

Połysk: metaliczny do matowego.

Rysa: brunatna do brunatnożółtej.

Twardość: 5,0 - 5,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 4,0 - 4,4 g ^. cm^-1.

WYSTĘPOWANIE

Getyt jest uwodnionym tlenkiem żelaza o zawartości tego pierwiastka 62,8%. Występuje

on w pęcherzach pogazowych skał wulkanicznych w strefie utleniania. Gromadzić się może w utworach osadowych, tworząc złoża rudne pochodzenia morskiego, jeziornego lub bagiennego.

W glebach getyt jest jedną z głównych substancji barwiących, mającą postać

submikroskopowych ziarn, równomiernie rozłożonych w całej masie glebowej.

 

LEPIDOKROKIT gFeOOH

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: lepidokrokit krystalizuje w układzie rombowym.

Pokrój kryształów: kryształy tabliczkowe, promieniste, blaszkowe.

Barwa: rubinowoczerwona do żółtoczerwonej.

Połysk: diamentowy.

Rysa: czerwonawa.

Twardość: 5,0.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 4,0 g ^. cm^-1.

WYSTĘPOWANIE

Podobnie jak getyt.

 

LIMONIT Fe₂O₃^. nH₂O

Limonit jest mieszaniną mineralną o różnym stopniu uwodnienia, której głównym

składnikiem jest getyt. Zawiera domieszki innych minerałów takich jak kwarc, wiwianit, minerały ilaste. Najpospolitszą odmianą limonitu jest żelaziak brunatny, występujący w skupieniach ziemistych, zbitych. Jest to getytowa ruda żelaza. Inne odmiany limonitu to: limonit włóknisty, ruda darniowa, ruda bagienna i jeziorna, żelaziak oolitowy i inne.

Limonit wykazuje pochodzenie podobne do getytu.