SKAŁY ŚREDNIOOKRUCHOWE (PSAMITY)

Psamity reprezentowane są przez piaski (skały luźne) i piaskowce (skały scementowane)

PIASKI

Według Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego do grupy piasków należą psamity
zawierające do 20% części spławialnych (< 0,02 mm). Na terenie Polski piaski są pospolitymi skałami macierzystymi gleb, których wartość glebotwórcza zależy od ich genezy. Piaski mogą gromadzić się w środowiskach wodnych i lądowych. Z reguły podlegają one transportowi, niekiedy nawet wielokrotnemu. Przechodząc przez kilka kolejnych cykli sedymentacyjnych, ziarna piasku zyskują specyficzne cechy, takie jak określony kształt i wielkość, stopień obtoczenia i wygładzenia powierzchni, nadawane im przez poszczególne środowiska transportu i sedymentacji. Skład mineralny jest wskaźnikiem pochodzenia piasku, a w połączeniu z innymi cechami strukturalnymi pozwala niekiedy na wyciągnięcie wniosków co do długości transportu. Ogromna większość piasków ma monotonny, niemal wyłącznie kwarcowy skład mineralny. Wynika to z faktu, iż ze wszystkich minerałów kwarc wykazuje największą odporność na wietrzenie i transport. Istnieją jednak piaski nie zawierające kwarcu, np. piaski koralowe, czy oolitowe oraz piaski, w których kwarc stanowi tylko pewną część składu mineralnego. W zależności od genezy, czyli od środowiska transportu i sedymentacji, wyróżnia się kilka odmian piasku:

Wartość glebotwórcza piasków jest na ogół niska. Stanowią one skałę macierzystą gleb
lekkich, ubogich w składniki pokarmowe dla roślin. Ich wartość rolnicza spada wraz ze wzrostem wysortowania, dlatego też najbardziej przydatne pod uprawy są piaski pochodzenia zwałowego. Silnie przesortowane piaski eoliczne i przemyte piaski pochodzenia wodnego najczęściej nie są zagospodarowane rolniczo, lecz stanowią naturalne siedliska dużych kompleksów leśnych. Puszcza Kurpiowska, Piska, Augustowska, Bory Tucholskie oraz Rzepińskie występują na ogromnych polach sandrowych. Obszary występowania piasków fluwioglacjalnych i aluwialnych zasiedlają: Puszcza Kampinoska, Sandomierska i Kozienicka oraz Bory Tucholskie, Zielonogórskie i Dolnośląskie.

PIASKOWCE

Piaskowce powstają w wyniku diagenezy piasków. Zależnie od składu mineralnego
wyróżnia się:

Zwietrzeliny piaskowców są najczęściej piaszczyste, na ogół o niskiej wartości glebotwórczej,
która zależy od rodzaju okruchów i lepiszcza.


Powrót do strony głównej