alny jest wskaźnikiem pochodzenia piasku, a w połączeniu z innymi cechami strukturalnymi pozwala niekiedy na wyciągnięcie wniosków co do długości transportu. Ogromna większość piasków ma monotonny, niemal wyłącznie kwarcowy skład mineralny. Wynika to z faktu, iż ze wszystkich minerałów kwarc wykazuje największą odporność na wietrzenie i transport. Istnieją jednak piaski nie zawierające kwarcu, np. piaski koralowe, czy oolitowe oraz piaski, w których kwarc stanowi tylko pewną część składu mineralnego. W zależności od genezy, czyli od środowiska transportu i sedymentacji, wyróżnia się kilka odmian piasku:
(rzeczne) są średnio obtoczone, błyszczące, warstwowane, a w obrębie warstwy dość dobrze wysortowane. Słabe obtoczenie ziarn jest wynikiem transportu w środowisku wodnym, w którym poszczególne ziarna pozornie tracą na ciężarze. Każde z ziarn jest dodatkowo otoczone cienką błonką wodną, działającą przy zderzeniach jak amortyzator. Selekcje pod względem wielkości ziarn zależy od siły transportowej rzeki. Piaski aluwialne posiadają jasną lub białą barwę pochodzącą od dobrze przemytych ziarn kwarcu. Są one ubogie w tlenki i wodorotlenki żelaza, skalenie, minerały ilaste i inne składniki. Są one pospolitymi osadami w dolinach polskich rzek, osiągając nieraz znaczne miąższości.
Piaski zwałowe
, wytworzone w wyniku działalności lodowca, charakteryzują się brakiem wysortowania i warstwowania, a obok okruchów obtoczonych występują ziarna ostrokrawędziste. W porównaniu z innymi utworami piaszczystymi są one znacznie zasobniejsze w składniki pokarmowe dla roślin. W Polsce występują dość powszechnie.
cechuje dobre obtoczenie i selekcja. Własności te w dużym stopniu zależą jednak od typu wybrzeży. Częstym składnikiem piasków pochodzenia morskiego jest glaukonit, np. w glaukonitowych piaskach oligoceńskich niecki mazowieckiej. Przy sprzyjających warunkach w strefie plażowej może dojść do wzbogacenia piasku w minerały ciężkie (mówi się wtedy o złożach szlichowych). Na całym polskim wybrzeżu Bałtyku występują skupienia piasków wzbogaconych, np. piaski magnetytowe z granatami ma Helu, w okolicach Jastrzębiej Góry i Łeby.
Wartość glebotwórcza piasków jest na ogół niska. Stanowią one skałę macierzystą gleb
lekkich, ubogich w składniki pokarmowe dla roślin. Ich wartość rolnicza spada wraz ze wzrostem wysortowania, dlatego też najbardziej przydatne pod uprawy są piaski pochodzenia zwałowego. Silnie przesortowane piaski eoliczne i przemyte piaski pochodzenia wodnego najczęściej nie są zag
ospodarowane rolniczo, lecz stanowią naturalne siedliska dużych kompleksów leśnych. Puszcza Kurpiowska, Piska, Augustowska, Bory Tucholskie oraz Rzepińskie występują na ogromnych polach sandrowych. Obszary występowania piasków fluwioglacjalnych i aluwialnych zasiedlają: Puszcza Kampinoska, Sandomierska i Kozienicka oraz Bory Tucholskie, Zielonogórskie i Dolnośląskie.
. Są one najbardziej powszechnymi scementowanymi psamitami. Składają się głównie z dobrze obtoczonych i wysortowanych ziarn kwarcu (ok.80%). Piaskowce kwarcowe o spoiwie krzemionkowym, które uległy rekrystalizacji, zwane są piaskowcami kwarcytowymi lub ortokwarcytami. Są to skały bardzo odporne na wietrzenie, z których powstają silnie szkieletowe, płytkie i bardzo ubogie gleby. Na terenie Polski spotkać można także inne odmiany piaskowców, o bardziej zróżnicowanym składzie mineralnym, np. występujące w Tatrach piaskowce dolomitowe, piaskowiec wąchocki i szydłowiecki z rejonu Gór Świetokrzyckich oraz piaskowiec ciosowy, występujący w rejonie Sudetów (Góry Stołowe, okolice Lwówka Śląskiego i Złotoryi).
są odmianą piaskowców zawierającą, obok kwarcu, ponad 20% skalenia potasowego. Dodatkowo mogą tu być obecne pewne ilości łyszczyków i innych minerałów. Skały arkozowe są zwykle barwy różowej lub czerwonawej, wykazują słaby stopień scementowania, najczęściej spoiwem żelazistym. Ziarna są słabo wysortowane, grube, o niskim stopniu obtoczenia. Obecność w arkozach minerałów stosunkowo łatwo wietrzejących reprezentowanych przez skalenie, łączy ich genezę ze środowiskami o słabym wietrzeniu chemicznym, np. obszarami klimatu półpustynnego, wysokogórskiego lub glacjalnego.