SKAŁY METAMORFICZNE

Skały metamorficzne powstają w wyniku działania procesów metamorficznych. Ich charakter
zależy od rodzaju skały wyjściowej oraz zakresu temperatury i ciśnienia w jakich zachodzi przeobrażanie. Na tej podstawie wyróżniono (U. Grubenmann, P. Niggle) trzy strefy metamorfizmu, w których powstają skały różniące się składem mineralnym i teksturą:
Skały metamorficzne charakteryzują się strukturami pełnokrystalicznymi, które określane są
jako blastyczne. Podkreśla to podstawowy efekt metamorfozy, polegający na pojawieniu się krystalicznych minerałów nawet w skałach pierwotnie niekrystalicznych (krystaloblasteza). W zależności od wielkości kryształów (blastów) wyróżnia się struktury: drobno-, średnio-, i gruboblastyczne. Struktury gruboblastyczne wyglądem odpowiadają strukturze jawnokrystalicznej skał magmowych.
Tekstury skał metamorficznych odznaczają się swoistym wykształceniem. Najczęściej
dochodzi do powstania tekstur kierunkowych:
  1. Łupkowej, która jest wynikiem równoległego ułożenia minerałów blaszkowych (np. łyszczyków, chlorytów itp.), które występują w skale w dużej ilości. Powoduje to występowanie złupkowacenia, czyli rozdzielności na cienkie równoległe do tekstury, płaskie pakiety nie różniące się między sobą składem mineralogicznym.
  2. Gnejsowej, powstającej w wyniku zróżnicowania składu mineralogicznego na warstwy skaleniowo-kwarcowe (zawierające także inne minerały) oraz na warstwy zasobne w łyszczyki, chloryty lub inne krzemiany warstwowe. Jeżeli skalenie lub kwarc osiągają znaczne rozmiary, to w zależności od ich kształtu wyróżnia się struktury oczkowe, soczewkowate, laminowane i inne.
W niektórych skałach metamorficznych, zwłaszcza powstających w strefie Kata, rozwijają się
również struktury bezkierunkowe.
Zestawienie produktów różnych stref metamorfizmu regionalnego z uwzględnieniem skał
wyjściowych i powstających tekstur przedstawia tabela:

Strefy metamor-

fizmu

Struktury

Skały wyjściowe

granity

sjenity

gabra

bazalty

perydotyty

dunity

arkozy

szarogłazy

piaskowce

kwarcowe

skały

ilaste i

mułowce

wapienie

dolomity

EPI

łupkowe

łupki

serycy-

towe

zieleńce,

łupki

chlory-

towe

serpentyni-

ty, łupki

talkowe

fyllity

kwarcyty

fyllity

marmury

kalcytowe,

marmury

dolomitowe

MEZO

łupkowo-

gnejsowe

orto-

gnejsy

amfibolity

paragnejsy

łupki

mikowe,

paragnejsy

KATA

gnejsowe,

bezładne

eklogity

paragnejsy

 

Skały metamorficzne klasyfikowane są według założeń genetycznych, w zależności od
przedziałów temperatury i ciśnienia w jakich powstały. Geneza skały pierwotnej pełni rolę marginalną, jest jednak podstawą do podziału na odmiany orto-, utworzone ze skał magmowych (np. ortognejsy, ortoamfibolity) i odmiany para-, powstałe ze skał osadowych (np. paragnejsy, paraamfibolity). Wyjątek stanowią metakwarcyty - skały metamorficzne powstałe w wyniku przeobrażenia skał osadowych. Mianem ortokwarcytów określa się natomiast skały osadowe - piaskowce kwarcowe o lepiszczu krzemionkowym.
Skały metamorficzne należą do słabo rozpowszechnionych w przyrodzie. Za najważniejsze
uznać należy:

Powrót do strony głównej