SYSTEMATYKA SKAŁ MAGMOWYCH

O podziale skał magmowych decydują następujące kryteria:

Skały magmowe dzielone są też w zależności od zawartości krzemionki,
choć
podział ten dotyczy w zasadzie właściwości magmy. Podobnie, stosowany niekiedy podział wg budowy wewnętrznej, odnosi się głównie do odmian skał wydzielonych na podstawie składu mineralogicznego.
W zależności od ilościowego udziału minerały skałotwórcze skał magmowych dzieli się na:
W zależności od występowania tzw. minerałów wskaźnikowych (kwarc, skalenie,
skaleniowce) skały magmowe dzieli się na gromady. Najważniejszymi gromadami są:


I. Skały bardzo nie dosycone krzemionką (brak minerałów jasnych).
Skały te powstały z magmy zbyt ubogiej w SiO2 aby utworzyły się skalenie i inne minerały jasne. Z tego względu są one zbudowane wyłącznie z minerałów ciemnych.

II. Skały nie dosycone krzemionką (skalenie + skaleniowce).
Skały te powstały z magmy o zawartości SiO2 niewystarczającej do całkowitego wykrystalizowania skaleni. Obok skaleni wytworzyły się więc uboższe w krzemionkę skaleniowce, które są minerałami wskaźnikowymi dla tej grupy skał.

III. Skały nasycone krzemionką (skalenie, brak skaleniowców i kwarcu).

Skały te powstały z magmy o zawartości SiO2 wystarczającej do wykrystalizowania skaleni (nie wytworzyły się skaleniowce). Po wykrystalizowaniu wszystkich składników nie pozostał też nadmiar krzemionki i nie powstał kwarc (lub bardzo mała jego - ilość do 10%)

IV. Skały przesycone krzemionką (skalenie + kwarc).

Skały te powstały z kwaśnej magmy, wykazującej nadmiar SiO2 w stosunku do innych składników. W warunkach tych, po wytworzeniu wcześniej krystalizujących minerałów pozostały nadmiar krzemionki wykrystalizował w postaci kwarcu. Skały tej grupy charakteryzują się obecnością kwarcu (10% - 35%) i odróżniają się od innych skał jasną barwą i najniższą gęstością.

W każdej gromadzie wyróżnia się klasy (rodziny), do których należą skały wylewne

i głębinowe o podobnym składzie mineralogicznym. Zagadnienie to zostało bliżej omówione na stronach dotyczących charakterystyki ważniejszych skał magmowych.
Zaznaczyć należy, że występują również skały o właściwościach pośrednich dla różnych
gromad i klas, jednak nie są one powszechne w przyrodzie.

Tabela 1 - Uproszczona klasyfikacja skał magmowych

Grupa skał

Klasa

Skały

Skład mineralny *

nazwa

minerały wskaźnikowe

głębinowe

wylewne

minerały

główne

inne

minerały

I. Bardzo nie dosycone krzemionką

minerały ciemne (brak minerałów jasnych)

perydotytu

perydotyt

dunit

piroksenit

-----------------

oliwiny,

pirokseny

---------------

II. Nie dosycone krzemionką

skalenie oraz skaleniowce

fojaitu i fonolitu

fojait

fonolit

skaleń potasowy

plagioklazy, skaleniowce, pirokseny, hornblenda

III. Nasycone

krzemionką

skalenie (brak skaleniowców i kwarcu)

gabra i bazaltu

gabro

bazalt

plagioklazy zasadowe

pirokseny

diorytu i andezytu

dioryt

andezyt

plagioklazy kwaśne

amfibole

monzonitu i latytu

sjenodioryt, monzonit

latyt

plagioklazy kwaśne, skaleń potasowy

biotyt, hornblenda

sjenitu i trachitu

sjenit

trachit

skaleń potasowy

plagioklazy, biotyt, hornblenda

IV. Przesycone

krzemionką

skalenie, kwarc

granitu i ryolitu

granit

ryolit

dacyt

kwarc ,skaleń potasowy, plagioklazy kwaśne

łyszczyki

* w składzie mineralnym wykazano tylko minerały występujące w większych ilościach


Przeciętny skład chemiczny najważniejszych skał magmowych przedstawia poniższa tabela:

Skały

% wagowe

SiO2

Al2O3

Fe2O3

FeO

MgO

CaO

Na2O

K2O

P2O5

Ultrazasadowe

< 44% SiO2

dunit

perydotyt

44,49

43,95

0,86

4,82

2,84

2,20

5,54

6,34

46,32

36,81

0,70

3,57

0,10

0,63

0,04

0,21

0,05

0,10

Zasadowe

44 - 53% SiO2

gabro

bazalt

piroksenit

48,24

49,06

52,33

17,88

15,70

3,54

3,16

5,38

2,61

5,95

6,37

5,19

7,51

6,17

23,19

10,99

8,95

23,92

2,55

3,11

0,43

0,89

1,52

0,35

0,28

0,45

0,06

Obojętne

53 - 65% SiO2

monzonit

dioryt

sjenit

56,12

56,77

60,19

16,96

16,67

16,28

2,93

3,16

2,74

4,01

4,40

3,28

3,27

4,27

2,49

6,50

6,74

4,30

3,67

3,39

3,49

3,76

2,12

4.49

0,47

0,25

0,28

Kwaśne

> 65% SiO2

granit

ryolit

70,18

72,80

14,47

13,49

1,57

1,45

1,78

0,88

0,88

0,38

1,99

1,20

3,48

3,38

4.11

4,16

0,19

0,08

Grubą czcionką zaznaczono pierwiastki uwalniane w trakcie wietrzenia, będące źródłem składników pokarmowych dla roślin.


Powrót do strony głównej