Obok nich mogą one zawierać materiał detrytyczny, głównie kwarcowy. Głównymi przedstawicielami tych skał są iły
i iłołupki, powstałe na skutek sprasowania (złupkowacenia) iłów. Podziału skał ilastych dokonuje się zwykle na podstawie ich genezy. Tworzenie się iłów może bowiem zachodzić in situ, na obszarach wietrzenia chemicznego glinokrzemianów, częściej jednak związane jest ze środowiskiem wodnym i zachodzącymi w nim procesami transportu i sedymentacji.
IŁY REZYDUALNE
Iły rezydualne powstają na dużych obszarach w wyniku wietrzenia skał zasobnych w
tworzące się w pobliżu krawędzi ustępującego lądolodu, w jeziorach zastoiskowych. Charakteryzują się one bardzo wyraźnym warstwowaniem. Składają się z naprzemianległych warstewek jasnych (
nieco grubszych) i ciemnych ( nieco cieńszych). Parę warstewek, obejmującą warstewkę jasną i ciemną nazywamy warwą (ze szwedzkiego - wstęga). Jasna warstewka powstała w lecie: składa się głównie z detrytusu kwarcowego o frakcji pelitowej (a często i grubszej, do psamitowej włącznie). Ciemne zabarwienie warstewki zimowej pochodzi obecnych w niej nierozłożonych szczątków organicznych, minerałów ilastych i tlenków żelaza. Wśród składników ilastych dominuje illit. Zawierają one również sporo kalcytu (do 35%).
Iły warwowe występują w Polsce niezbyt dużymi płatami w pasie nizin oraz na
pojezierzach.
IŁY POCHODZENIA RZECZNEGO
Iły pochodzenia rzecznego zawierają przede wszystkim detrytyczny materiał
blaszkowaty, często również kaolinit, powstały w wyniku
wietrzenia innych minerałów. Charakteryzują się dość wysoką zawartością krzemionki i glinu oraz niska zawartością potasu. Tworzą się one w dolnym biegu rzek oraz na terenach zalewowych. Znane są zarówno w osadach współczesnych jak i kopalnych.
IŁY POCHODZENIA JEZIORNEGO
Są to osady podobne do iłów rzecznych, składające się głównie z kaolinitu lub (przy
odczynie zasadowym) illitu. W stosunku do iłów rzecznych zawierają więcej potasu i magnezu. Tworzą się w wyniku spokojnego dopływu materiału detrytycznego z lądu do zbiornika. Równocześnie występować może sedymentacja chemiczna, w wyniku której wytrącają się węglany.
W Polsce iły jeziorne reprezentowane są przez tak zwane iły poznańskie (pstre), które
powstały w rozległym jeziorzysku słodkowodnym w trzeciorzędzie. Ich zabarwienie jest szare, zielonkawe, niebieskawe, a po zwietrzeniu pojawiają się na nich brunatne plamy. Dzieję się tak na skutek utleniania rozproszonego w nich pirytu.
Z iłów różnej genezy powstają gleby zasobne, o niekorzystnych właściwościach
fizycznych, o małej przewiewności i przepuszczalności. Są one trudne do uprawy - lepkie i mażące w stanie wilgotnym, twarde i zwięzłe w stanie suchym. Zdolności iłów do silnego pęcznienia w czasie namakania i kurczenia w trakcie wysychania